Τὸ μπλέ τοῦ κοβαλτίου κι ἀκόμη καὶ τὸ κίτρινο τοῦ καδμίου ...

Καβάλα,
Σάββατο βράδυ 11.7.1964

Πώς πέρασε ήδη τόσος καιρός από την Κυριακή που ξεκίνησα!... Μια και δυο φορές τη ημέρα πηγαίνουμε από την Καβάλα στο χώρο των Φιλίππων και τανάπαλιν. Το σκηνικό ευτυχώς προχωρεί. Αλλά για τα φορέματα σχεδόν τίποτα και μέχρι  τις 17, που είναι η πρεμιέρα, τα κοστούμια  του Ιππόλυτου [1] θα μείνουν στο ράφι. Ακριβώς ό,τι χρειάζεται για να εργαστούμε με τον απαραίτητο πανικό από κει και πέρα. Περιμένω να μου γράψεις, σ΄αυτήν εδώ τη διεύθυνση: ξενοδοχείον «Πανόραμα», Καβάλα... Έχω την ευτυχία στα γεύματα να είμαι μόνος. Κι ο Καραντινός κι οι ηθοποιοί πάνε σε μια ταβέρνα με λιγδόφαγα, κι επωφελούμαι της φασαρίας έτσι και τραβώ σε μιάν άλλη ταβέρνα, μητυληναίικια, πιο παραθαλάσσια, που έχει ψαρικά και χόρτα. Κρασί γιοκ. Και κει έρχεται και με βρίσκει ο ποτέ μαθηματικός και νυν καπνέμπορος Πετρίδης, που ζει μόνος εδώ, στο ίδιο ξενοδοχείο με μένα...Έχει κλείσει το σπίτι του, γιατί φαίνεται πως η γυναίκα του, μαζί με το παιδί τους μένει στην Αθήνα ή σε κάποιο βουνό. Είναι  ευγενικός, μιλά λίγο, σοβαρά και σωπαίνει «tres a propos»...

Κείμενο: Νίκος Εγγονόπουλος, Γράμματα στη Λένα, 1958-1967. 
Φωτογραφίες: 1. Στην παραλία της πόλης, στις 28/11/1964. Δεξιά το πλήθος που διακρίνεται περιμένει να επιβιβαστεί στο "Παπαγεωργίου" με προορισμό τα Λιμενάρια.  Αριστερά τα παλιά ψαράδικα και η πρώτη πολυκατοικία που κτίσθηκε στην περιοχή (Βενιζέλου 7) 
2. Στην παραλία το χειμώνα του 2016. Στο βάθος διακρίνεται η ταβέρνα «Ωραία Μυτιλήνη» (λειτούργησε από το 1948 έως το 2020) που αναφέρει ο Ν.Ε. στο γράμμα του,

[1] Το καλοκαίρι του 1964 το ΚΘΒΕ ανέβασε στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων την τραγωδία του Ευρiπίδη ΙΠΠΟΛΥΤΟΣ, σε σκηνοθεσία του Σωκράτη Καραντινού και  μετάφραση του Κώστα Βάρναλη. Ο ποιητής και ζωγράφος Νίκος Εγγονόπουλος είχε αναλάβει τα σκηνικά και τα κοστούμια.

Ο ίδιος σε συνέντευξή του στην τοπική εφημερίδα Ταχυδρόμος (10/7/1964), δηλώνει: « Η Φαίδρα του Ιππόλυτου έχει τη χάρη της πικροδάφνης... Η χαρά μου είναι μεγάλη που συνεργάζομαι με το φίλο μου Σωκράτη Καραντινό για την πραγματοποίηση της παράστασης...»

Φεγγαροβραδιά

Στην καρδιά της πόλης το κεφάλι μες στο κενό μιας πλατείας μη ξέροντας κείνο που σε σταματάει...

Πλατεία Μακέδου, oδός Ελευθερίας.

Διασχίζοντας το λιθόστρωτο σοκάκι ανάμεσα στις καπναποθήκες υπό το φως της πανσέληνου.

Κτίρια-μνημεία, που σταδιακά αφέθηκαν να καταστραφούν και να εξαφανιστεί μαζί τους η ιστορία της πόλης. 

Μετράει μόνο η σιωπή...

Ετούτος ο Νοέμβρης θα μείνει καρφωμένος μέσα στο χρόνο, με τις ατέλειωτες του νύχτες,

με το βοριά στα στηλωμένα μάτια μας, με τους τριγμούς κλαριών ή πατημάτων

...Αύγουστο μήνα, ξεμπουκάρουμε στην κοινωνία, εν μέσω δικτατορίας ακόμα, ο Παπαδόπουλος μας σενιάρισε μια γενική αμνηστία ωραία και καθαρή. Όμως, ε, πάνω που μάθαμε να περπατάμε, οι φοιτητές που μπαφιάσανε να κολυμπάνε τόσα χρόνια μέσα στη μαλακία που λεγόταν πολιτική γραμμή των αντιστασιακών οργάνων και των πολιτικών κομμάτων, γράψανε στα νεανικά τους παπάρια όλα τα κόμματα, επαναστατικά και μη και σενιάρουνε μια ¨τρελή'' ιστορία που έκανε όλες τις αυθεντίες- εξουσίες, μπάτσους και καθοδηγητάδες- να χεστούμε απάνω μας. Κατέλαβαν το Πολυτεχνείο, κλείστηκαν μέσα και έριξαν το σύνθημα «Λευτεριά ή Θάνατος». Έγινε χαμός, πέσανε κορμάκια παιδιών, αλλά μαζί και η πρώτη χούντα, ήρθε η δεύτερη, αλλά δεν είχε κότσια να κρατηθεί...Κι ύστερα από μερικούς μήνες πανηγυρίζαμε τη «νίκη του λαού» με λαμπαδηφορίες και κορναρίσματα, και ξαναβγήκαν οι πολιτικοί στα μπαλκόνια για την εξουσία και μεις γίναμε πλέον νόμιμοι...

Τι να πεις; Τόσο ξύλο, τόσες αγωνίες, τόσοι άνθρωποι που πληγώθηκαν, τόσα κορμάκια παιδιών που σκοτώθηκαν και σακατεύτηκαν... Πάλι κάποιοι σκοτώθηκαν νωρίς και δεν έζησαν να δουν την έκπτωση του κόσμου που φαντάστηκαν...Κάθε Νοέμβρη πολλά λουλούδια, πολλοί λόγοι των πολιτικών για το ποιος τους εκπροσωπεί καλύτερα, πορεία για εκτόνωση, και επιστροφή στο σπίτι ή στην ταβέρνα για να γιορτάσουμε τη νίκη του λαού...Τώρα αν οι νύχτες του Μιχάλη, της Κίτης, του Γιώργου, του Γιάννη, και πόσων άλλων αλήθεια, είναι εφιάλτες της δαντικής κόλασης, αυτό ανήκει σε μια ακόμα φάση της πολιτικής μας εξέλιξης...

Κείμενο: Χρόνης Μίσσιος, Χαμογέλα, ρε... Τι σου ζητάνε;

Φωτογραφίες: Πρακτορείο Ηνωμένων Φωτορεπόρτερ

«Δεν ξέρω πολλά πράγματα από σπίτια...»

Δεν έχω καμμιά σχέση με σπίτια. Ποτέ δεν προσέχω τη διακόσμηση ή τα χαλιά, π.χ., και ποτέ δεν ξεχωρίζω το ΄να σπίτι απ΄τ΄άλλο- εκτός κι αν ο ιδιοκτήτης του σπιτιού είναι ιδιαίτερα συμπαθής ή σιχαμένος.

... Μια μέρα έπιασα μηχανικά το τηλέφωνο να πάρω τη μαμά μου, που μένει στης μαμάς της (κι όχι στο ''πατρικό'' μας), και δεν μπορούσα να πιάσω γραμμή γιατί ο αριθμός ήταν λάθος, αριθμός εξαψήφιος επαρχιακός που έχει εξαφανιστεί για την οικογένεια εδώ και δέκα χρόνια, από τότε δηλαδή που εξαφανίστηκε και το ''πατρικό'' μας σπίτι.

...Το σπίτι είχε και πάνω όροφο -το δωμάτιο της αδερφής μου, το δικό μου, ένα σαλονάκι με μεγάλη οικογενειακή βιβλιοθήκη, η αποθήκη με το πλυντήριο ρούχων και το πορτοκαλί μπάνιο. Το μπάνιο της μαμάς ήταν μπλε, μεγάλο, με ραφάκια γεμάτα βιβλία. Όταν έλειπαν οι γονείς πηγαίναμε εκεί για ντους- και το κάναμε θερινό.

   Το δωμάτιο της μαμάς ήταν στην πραγματικότητα η κρεβατοκάμαρα των γονιών μας, αλλά εγώ το θυμάμαι πολύ καλά όπως ένα καλοκαιριάτικο πρωινό του 1974, με τις μπαλκονόπορτες ανοιχτές και τις λευκές βουάλ κουρτίνες ν΄ανεμίζουν μπροστά στον καθρέφτη της τουαλέττας. Η μαμά φόραγε ένα λεπτό ροζ νυχτικό, είχε μόλις σηκωθεί απ΄το κρεβάτι και τα μαλλιά της ανέμιζαν μαζί με τις κουρτίνες, απαλά, ξανθά και με περίεργη κουπ όπως πάντα. Είχε μόλις σηκωθεί από το κρεβάτι (τα σκεπάσματα ήταν ακόμα ζεστά) και τώρα που το σκέφτομαι, θα πρέπει να ήταν πολύ ευτυχής εκείνη τη ημέρα. Προσπαθώ να θυμηθώ αν υπήρχε κάτι το ιδιαίτερο, αν είχε συμβεί κάτι, αλλά μου είναι αδύνατον-εγώ ήμουν απογευματινή στο σχολείο κι η μαμά μου ήταν νέα, όμορφη κι ευτυχισμένη, είναι απλό. Μου έδειξε τη θέα από τη μπαλκονόπορτα. « Κοίτα, κοίτα! Τι ωραία που φαίνεται η θάλασσα, τόσο λαμπερή ...». Βούρτσισε τα μαλλιά της στο μπαλκόνι και από τον κήπο μύριζε γιασεμί μαζί με τα ανθάκια απ΄τις φλαμουριές που είχαν ωριμάσει προ πολλού αλλά δεν κατεβαίναμε να τα μαζέψουμε...
   Καμιά φορά όταν είμαι πολύ κουρασμένη, δε μου΄ρχεται να χαμογελάσω ή να κάνω οτιδήποτε εύθυμο, παίρνω βαθειά ανάσα και σκέφτομαι «ουφ, άντε να πάω σπίτι μου» -ακόμα κι αν είμαι σπίτι μου, όπου κι αν είναι αυτό

Κείμενο: Μανίνα Ζουμπουλάκη, Home is where the heart is. Από τη συλλογή Κενά Μνήμης.

Φωτογραφία: Άποψη της δυτικής πλευράς της πόλης το 1960. 

Στα ίδια μέρη θα ξαναβρεθούμε...

 Η πρώτη χειμωνιάτικη έξοδος. Στο γνωστό μέρος, η γνωστή παρέα. Αποχαιρετώντας το φθινόπωρο, αν και τα γιασεμιά εξακολουθούν ν' ανθίζουν...
Mε μουσικές αφιερώσεις από το Νίκο.

Ευτυχώς χωρίς απουσίες...
Το παρελθόν αυξάνεται, το μέλλον υποχωρεί κι οι Πέμπτες μας δεν είναι άπειρες... 

Χωρίς τελείες

Υπάρχουν όλα αυτά τα συγκεκριμένα στοιχεία που θα έλεγα ότι καρφώνουν το κείμενό μου πάνω στον τόπο και πάνω στο χρόνο. Συνειρμικά μου ΄ρχεται στο νου η φράση από τον Πεισίστρατο «Έχω την ψυχολογία της καρφωμένης σημαίας. Και τα καρφιά μ' εμποδίζουν να κυματίσω». Ναι, αυτά τα συγκεκριμένα στοιχεία, η πόλη της Καβάλας, ορισμένες μορφές οικείες, γνώριμες, είναι ακριβώς αυτά τα καρφιά που καρφώνουν το κείμενό μου πάνω στη γη. Γιατί ένα κείμενο πρέπει οπωσδήποτε να είναι καρφωμένο πάνω στη γη. Αλλιώς είναι χαμένο. Θέλω να πω ότι έχω την ανάγκη από ένα υλικό ζωής για να μπορέσω να το πλάσω. Έχω ανάγκη από πρώτες ύλες. Πρώτες ύλες είναι είναι η πόλη της Καβάλας. Διάφορα πρόσωπα που συνάντησα. Τόποι. Συμβάντα από την εντελώς ιδιωτική μου ζωή
«Γιώργος Χειμωνάς: Ένα κείμενο δεν τελειώνει ποτέ (Συζήτηση με τη Ν. Χατζιδάκι)»