Στο περιγιάλι το κρυφό

Με τι καρδιά, με τι πνοή 

τι πόθους και τι πάθος 

πήραμε τη ζωή μας· 

λάθος! 

Κι αλλάξαμε ζωή
      Γ. Σεφέρης

Το φεγγάρι του Σκουληκιού

Άνθη ροδακινιάς

  υπό το φως της πανσέληνου 

 

Όλη η δόξα, όλη η χάρη

Παραμονή της 25ης Μαρτίου του 1968 στο 16ο Δημοτικό Σχολείο.

Τα αγόρια,από αριστερά προς τα δεξιά: Ξενοφών Κροκίδης, Ντίνος Βαρδάκας, Άκης Ασσαντουριάν, ο σχολιάζων, Γιάννης Κρανιδέλης, Καπετάν Κώστας, Γιώργος Τικόπουλος. Δίπλα στον Ξενοφών η Φούλη Αϊβαζίδου. Η ...εθνική υπερηφάνεια καθρεφτίζεται στα πρόσωπα των παιδιών.
Το μόνο που θυμάμαι από εκείνη τη μέρα είναι ότι το καλτσόν της στολής ήταν φαρδύ και μου έπεφτε...Κι ότι πηγαίνοντας από το σπίτι για το σχολείο ντυμένος τσολιάς, σταμάτησα στο παντοπωλείο του Κυρ Γιάννη Λεονταράκη όπου -κατά προτροπή του ιδίου και προς τέρψη και των πελατών του- απήγγειλα το ποίημά μου με καμάρι, κάνοντας έτσι τη νιοστή μου προπόνηση. Σε ημικυκλική παράταξη οι απαγγέλοντες, λέγοντας ο ένας κατόπιν του άλλου, στροφές από ποιήματα γιά την Εθνική Παλιγγενεσία...

... Βροντούν τα όπλα τα σπαθιά
γυαλίζουν στον αέρα
Είκοσι πέντε του Μαρτιού
ευλογημένη μέρα...

Το σπίτι του Ευάγγελου Σαμαρά

Το τι γυρεύουμε από τη ζωή το δείχνουμε με τον τρόπο που κάνουμε αρχιτεκτονική.

Με τον τρόπο που χτίζουμε τα σπίτια μας και με το πως τα κατοικούμε.

Άρης Κωνσταντινίδης

    

    Έμενα μερικά σπίτια παρακάτω επί της οδού Εγνατίας. Ανηφόριζα την Αλαμάνας -θα πήγαινα στην Α΄Δημοτικού τότε- όπου συναντούσα παιδιά συνομήλικα μου και παίζαμε ώρες ατέλειωτες.. Στο ισόγειο του σπιτιού της φωτογραφίας έμενε ο  Γιάννης Ν., ενώ στον πρώτο όροφο ο Βαγγέλης Σ. Απέναντι τους έμενε ο Γιώργος Π. Όταν ο καιρός δεν το επέτρεπε ο Γιάννης με φώναζε για επιτραπέζια παιχνίδια μέσα στο σπίτι τους. Θυμάμαι πως όλα ήταν τεράστια. Τα παράθυρα, τα ψηλοτάβανα δωμάτια με τα ξύλινα πατώματα. Και την θέα προς τη Ραψάνη, Όταν άρχισα να πηγαίνω στο σχολείο, σιγα σιγά σταματήσα να παίζω μαζί τους, αν και παραμείναμε φίλοι, αυτοί πήγαιναν στο 12ο Δημοτικό ενώ εγώ στο 16ο. Ξαναβρεθήκαμε σαν συμμαθητές όταν πήγαμε στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο.

    Το σπίτι ήταν ιδιοκτησία του Ευάγγελου Σαμαρά (Τραπεζούντα 18;; - Καβάλα 1959) παππού του Βαγγέλη. Ξεκίνησε να εργάζεται από 15 ετών στην καπνεμπορική εταιρία Meyer et Cie και συνέχισε στην περίφημη  Commercial Company of Salonica Limited και πέθανε ως τεχνικός διευθυντής της. Είχε πέντε παιδιά: τέσσερα αγόρια, τους Άλκη, Πάτροκλο, Αλέξανδρο και Γιώργο (δολοφονήθηκε από τους Βούλγαρους στην Κατοχή) και μία κόρη την Αναστασία.  Το 1926  κατασκεύασε στη γωνία των οδών Αλαμάνας και 7ης Μεραρχίας, το σπίτι του. Ήταν ένα τριώροφο εκλεκτικιστικό κτίριο, με μία κατοικία ανά όροφο. Η κατώτερη είχε είσοδο από την οδό Αλαμάνας, ενώ οι δύο άλλες από την οδό Μεραρχίας. Το οικόπεδό του  είχε μεγάλη κλίση, γι’ αυτό από την οδό Μεραρχίας ήταν ορατοί οι δύο τελευταίοι όροφοι. Για δε τη μέγιστη εξασφάλιση της θέας δημιουργήθηκε και η λοξότμιση της κάτοψης στη γωνία του οικοπέδου. 

     Ένα κτίριο με νεοκλασική καταβολή, και διακόσμηση art deco, στο οποίο η χρήση οπλισμένου σκυροδέματος ήταν περιορισμένη, συγκεκριμένα αυτό χρησιμοποιήθηκε μόνο στα μικρά μπαλκόνια με τα φουρούσια, καθώς η τεχνολογία του σπιτιού είναι παραδοσιακή (πέτρινοι, τοίχοι στο ισόγειο, τούβλο στον όροφο, ξύλινοι δοκοί στα πατώματα, ξύλινα ζευκτά στη στέγη). Η όψη προς της οδό 7^ης Μεραρχίας, χαρακτηρίζεται από συμμετρία, που τονίζεται από την κεντρική κεραία, που στον όροφο φέρει μικρά μπαλκόνια. Συμμετρική είναι και η όψη προς την Αλαμάνας, με περισσότερα όμως μπαλκόνια. Οι δύο αυτές όψεις φέρουν διακόσμηση με κυφώσεις, ενώ ενιαία διπλή ταινία που ανυψώνεται τοπικά πάνω από τα γείσα των παραθυριών, ενοποιεί τις όψεις. Ενδιαφέρουσες επισημάνσεις είναι ο μη τονισμός της στάθμης του τελευταίου ορόφου και η ο περιορισμός της διακόσμησης των ανοιγμάτων μόνο με τον τονισμό της ποδιάς τους. Ο τελευταίος όροφος στεγάζεται με κεραμοσκεπή, που κρύβεται από υψηλό γείσο, που φέρει διακοσμημένο αέτωμα πάνω από την κεραία της εισόδου. 
  Η κατεδάφισή του στα τέλη της δεκαετίας του 1970, στέρησε από την πόλη ένα κτίριο αντιπροσωπευτικό της οικονομικής της ακμής και του κοσμοπολιτισμού του μεσοπολέμου.
Κείμενο: Η περιγραφή των μορφολογικών και αρχιτεκτονικών στοιχείων του κτιρίου από τη Σαπφώ Αγγελούδη
Φωτογραφίες: 1. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Ο δρόμος που φαίνεται είναι η 7ης Μεραρχίας.
2. Τέλη δεκαετίας του 1930. Στο βάθος, πίσω από την κατοικία διακρίνονται οι εγκαταστάσεις της καπνοβιομηχανίας Μαρούλη και η Ραψάνη.
3. 1957. Στο βάθος ψηλά η νοτιοδυτική όψη της κατοικίας. Ακριβώς πίσω από της φωτογραφιζόμενες, επί της Εγνατίας, το σπίτι που μεγάλωσα...

Είναι Άνοιξη πια...

Να λες: ουρανός,

κι ας μην είναι

Αφανής μνήμη (II)

Οι ελάχιστοι Εβραίοι που επέζησαν από το ολοκαύτωμα προσπάθησαν το 1945 να ανασυστήσουν την κοινότητά τους. Είχαν να παλέψουν για να ξαναρχίσουν τη ζωή τους σε μια πόλη που η κάθε της γωνία έκρυβε μνήμες των δικών τους που χάθηκαν. Κάποιοι από τους επιζήσαντες εκτοπίσθηκαν σε εξορία λόγω των φρονημάτων τους και κάποιοι φυλακίσθηκαν. Σύμφωνα με τα Αρχεία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Καβάλας, στις αρχές του 1947, η Κοινότητα είχε 47 μέλη που κατοικούσαν στην Καβάλα και 8 που ζούσαν στην Ξάνθη. Μετέφεραν τη Συναγωγή τους σε άλλο κτίριο στην οδό Παύλου Μελά 10, δίπλα στην  παλιά που είχε καταστραφεί από τους Βούλγαρους.

Ένας από τους διασωθέντες ήταν ο Σαμπετάϊ ((Σάμπι) Τσιμίνο. Ο Σαμπετάϊ και ο πατέρας του Ααρών  στάθηκαν τυχεροί, γιατί το 1942 μαζί με άλλους Εβραίους στάλθηκαν ο πρώτος σαν εργάτης στη Μπελίτσα της Βουλγαρίας, ενώ ο πατέρας του εκτός του Στρυμόνα. Το Μάρτιο του 1943 ο Σαμπετάϊ ενώ εργαζόταν  σε καταναγκαστικά έργα συντήρησης του σιδηροδρομικού δικτύου στη Βουλγαρία, είδε σε ένα ανοιχτό βαγόνι συρμού τη μητέρα, τα πέντε αδέρφια του, τους θείους, τις θείες του και πολλά ξαδέρφια του. '' Σάμπι να προσέχεις'', του φώναξε η μητέρα του. 
" Σώσε μας'', ούρλιαζαν τα αδέρφια του. Κατάλαβε ότι το κακό ήταν μπροστά του. Αυτή ήταν η τελευταία εικόνα που είχε από τους δικούς του και  μέχρι το Νοέμβρη του 2003  που πέθανε στοίχειωνε τα όνειρα του κάθε βράδυ. Ο Σαμπετάϊ, με τη γυναίκα του Μπέλα που γνώρισε κατά την ομηρία του στο Πλόβντιβ της Βουλγαρίας, γύρισε στην Καβάλα και απέκτησαν δύο παιδιά. 

'' Ήμασταν μόνοι μας. Δεν βρήκαμε τίποτε. Τα φτιάξαμε όλα από την αρχή, αλλά η ψυχή δεν ξαναφτιάχνεται. Δεν θέλαμε να έχουμε μνήμες, γιατί αυτές πονούσαν πολύ. Πάντα η πληγή θα μένει ανοιχτή'', εξομολογήθηκε χρόνια μετά σε ένα ντοκυμαντέρ για το Ολοκαύτωμα. Πάντα χαμογελαστός, ευθυτενής, ευφραδής, ο Σαμπετάϊ ήταν ο μοναδικός Εβραίος της πόλης το 2003, τη χρονιά που πέθανε. Σήμερα κανένας Εβραίος δεν ζει στην Καβάλα.
Φωτογραφίες:
1. Ο Σαμπετάϊ Τσιμίνο, φωτογραφημένος το 1980 από τον Morrie Camhi.
2. Το σπίτι της οικογένειας Τσιμίνο στην οδό Κολοκοτρώνη.
3. Μερικοί από τους 1484 Καβαλιώτες Εβραίους που θανατώθηκαν στην Τρεμπλίνκα.
Πηγές για το κείμενο:
1. Σαπφώ Αγγελούδη, ΚΑΒΑΛΑ 1912-2015
2. Ιωσήφ Μεβοράχ, Οι Εβραίοι στη Μέκκα του Καπνού.
3. Ρίκα Μπενβενίστε, Οι Ναυαγοί.

Πριν το χάραμα...