Ο Ναός του Αγίου Νικολάου ( Τσαρσί τζαμισί)

« Το τζαμί που μετατράπηκε στο Ναό του Αγίου Νικολάου, επιμέναμε ότι ήταν  άλλοτε Χριστιανικός ναός. Στηρίξαμε την γνώμη μας αυτή στην παράδοση, σύμφωνα με την οποία το τζαμί αυτό ήταν ο ναός του Αγίου Λαζάρου και στη σύμπτωση του εορτασμού του ονόματος του Αγίου με την ετήσια πανήγυρη Κέσιμ Παζαρί που γινόταν από τους Τούρκους.

Οι παλιοί Καβαλιώτες γνωρίζουν ότι κατά την πανήγυρη αυτή, που ξεκινούσε κάθε χρόνο από το μεσημέρι της Παρασκευής, την παραμονή δηλαδή της γιορτής του Αγίου Λαζάρου, γίνονταν αγώνες πάλης. Αυτή η γιορτή, από μας τους Χριστιανούς, θεωρούνταν ως η συνέχεια της πανήγυρης του Αγίου Λαζάρου από τους Τούρκους, οι οποίοι ως εξισλαμισθέντες Χριστιανοί, δεν παρέλειπαν να κρατούν την παράδοση που έμαθαν.  Γνωρίζουμε ακόμη ότι πολλά χωριά της περιφέρειάς μας που ήταν χριστιανικά, μετά την Τουρκική κατάκτηση εξισλαμίσθηκαν, κι αυτό αποδεικνύεται γιατί  μέχρι τελευταία , Τούρκικες οικογένειες,  διατηρούσαν τα χριστιανικά τους επίθετα. Σε ότι επιμείναμε στηριχθήκαμε κυρίως  στην παράδοση, αλλά και στην επιμονή του  ιεράρχη μας Μητροπολίτη Χρυσοστόμου, ο οποίος αγωνίσθηκε ώστε ο ιερός αυτός χώρος όχι μόνο  να αποδοθεί στη λατρεία τη Χριστιανική, αλλά και να διατηρηθεί αλώβητος από αρχαιολογική άποψη. Προχθές κατά την  εκσκαφή  θεμελίων
για οικοδόμηση καταστήματος στη Νέα Αγορά και δίπλα στο ναό του Αγίου Νικολάου, βρέθηκαν ενυπόγραφες πλάκες, θωράκια και άλλα αρχαιολογικά κειμήλια, αποδεικνύοντας τη γνώμη μας αλλά και την επιμονή του Σεβασμιωτάτου.
Όταν έρθει ο αρμόδιος αρχαιολόγος και γίνουν μερικές ακόμη ανασκαφές , δεν διστάζουμε καθόλου να διακηρύξουμε ότι στο χώρο εκείνο υπήρχε χριστιανικός ναός και μάλιστα ότι, χωρίς να είναι καθόλου παράδοξο, οικοδομήθηκε επί άλλου αρχαιότερου ειδωλολατρικού ναού».

   Εφημερίδα Κήρυξ 

14 Μαρτίου 1929

 Σχόλιο 1. Τα θρησκευτικά σύνορα, στην περίοδο της Τουρκοκρατίας εύκολα θόλωναν. « Νόμιζα πως ήσαστε όλοι μουσουλμάνοι εδώ» είπε μια Βρετανίδα ταξιδιώτισσα στους ιερείς ενός τεκέ των μπεκτασήδων. «Και πράγματι είμαστε» της είπαν «αλλά φυσικά, τηρούμε τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου». (Μαρκ Μαζάουερ, ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ).

Σχόλιο 2. Στην  φωτογραφία δεξιά,που είναι τραβηγμένη τον Ιούνιο του 1913, τη μέρα της απελευθέρωσης της πόλης, δεν διακρίνεται ο μιναρές στο
τζαμί του Ιμπραήμ Πασά, που μέχρι το 1922 λειτουργούσε αδιάκοπα ως τέμενος
(Ν. Καραγιαννακίδη - Κ. Λυκουρίνου: Νεάπολις- Χριστούπολις- Καβάλα). Μήπως  είχε γκρεμιστεί ήδη  από τους αποχωρήσαντες Βούλγαρους;
« Την ίδια μέρα, την Τετάρτη,12 Νοεμβρίου 1912, οι Βούλγαροι, με τη βοήθεια του ελληνικού πληθυσμού της Καβάλλας, κατέλαβαν τέσσερα τεμένη, τα οποία όπως λένε, ήταν άλλοτε χριστιανικές εκκλησίες....Το ένα από τα τεμένη, το πιο σημαντικό, προορίστηκε για τους Βούλγαρους και ονομάστηκε '' Ναός του Βόριδος''
( Προξενική έκθεση Κ. Βουλγαρίδη,  από το βιβλίο του Γ. Κουτζακιώτη, η Καβάλα κατά τους Βαλκανικούς πολέμους).

Σχόλιο 3. Αμφιβάλλω αν έστω κι ένας από μας, του Β΄Αρρένων, που αρκετά χρόνια μετά εκκλησιαζόμασταν κάθε δεύτερη Πέμπτη στον Αι Νικόλα, ήξερε ότι ο ναός ήταν πρώην τζαμί. Το περίεργο πάντως είναι ότι με το που τέλειωνε η λειτουργία, συνέβαινε ένα ....θαύμα! Τριπλασιαζόταν σχεδόν οι μαθητές που ανέβαιναν την Ελληνικής για να πάνε στο σχολείο, σε σχέση με αυτούς που είχαν βγει από την εκκλησία....
....Κάποιοι βέβαια, είναι γνωστό πού βρίσκονταν κατά τη διάρκεια του εκκλησιάσματος. Στο πατάρι της Μυροβόλου, με καφέ και μπουγάτσα κρέμα.....

Φωτογραφίες: 1. Περιοδικό ΓΙΑΤΙ, τέλη 19ου-αρχές 20ου αιώνα, 2. Paul Collart, 1927,
                       3. Καρτ ποστάλ, του 1903.