Φούγκα θανάτου

Μαύρο γάλα της αυγής το πίνουμε το βράδυ το πίνουμε το μεσημέρι και πρωί το πίνουμε τη νύχτα

πίνουμε και πίνουμε σκάβουμε τάφο στους αιθέρες εκεί δεν θα ’ναι στριμωχτά
Ένας άνδρας κατοικεί το σπίτι παίζει με τα φίδια γράφει γράφει όταν πέφτει το σκοτάδι στη Γερμανία τα χρυσά σου μαλλιά Μαργαρίτα
αυτά γράφει και βγαίνει από το σπίτι και τ’ αστέρια αστράφτουν σφυρίζει στους μολοσσούς του να ‘ρθουν σφυρίζει στους Εβραίους του να βγουν τους βάζει να σκάψουνε τάφο στη γη
μας διατάζει παίξτε να χορέψουμε

Μαύρο γάλα της αυγής σε πίνουμε τη νύχτα σε πίνουμε το πρωί και μεσημέρι σε πίνουμε το βράδυ
πίνουμε και πίνουμε
Ένας άνδρας κατοικεί το σπίτι παίζει με τα φίδια γράφει γράφει όταν πέφτει το σκοτάδι στη Γερμανία τα χρυσά σου μαλλιά Μαργαρίτα
Τα σταχτιά σου μαλλιά Σουλαμίτις σκάβουμε τάφο στους αιθέρες εκεί δεν θα’ ναι στριμωχτά
Φωνάζει σκάψτε τη γη πιο βαθιά εσείς εκεί κι εσείς οι άλλοι τραγουδήστε και παίξτε
αρπάζει το σίδερο από τη ζώνη του και το κραδαίνει τα μάτια του είναι γαλανά
πιο βαθιά τη σκαπάνη εσείς κι εσείς οι άλλοι παίξτε παίξτε να χορέψουμε ...

Paul Celan

Σουλαμίτισσες με σταχτιά μαλλιά ... 
( Μαθήτριες του Ισραηλιτικού σχολείου θηλέων στην Καβάλα περί το 1900).

Στα μάτια παίζει τ' άστρο της αυγής ...

Μια Ελληνίδα φωτογράφος

Ιδιοφυής ερασιτέχνις φωτογράφος της προπολεμικής και μεταπολεμικής Ελλάδας, η Μαρία Χρουσάκη γεννήθηκε το 1899 στη Σμύρνη. Η οικογένειά της μετοίκησε στην Αθήνα πριν το 1922 προσφέροντάς της  τη ζωή της μεγαλοαστικής κοινωνίας της εποχής.  Παρακολούθησε μαθήματα σχεδίου και ζωγραφικής κοντά στο ζωγράφο Παύλο Μαθιόπουλο, γεγονός που επηρέασε τη ματιά της στο στήσιμο της εικόνας τοπίου. 
Από το 1926 εθελόντρια αδελφή του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, περιηγήθηκε με τις αποστολές στις οποίες υπηρέτησε, ολόκληρη τη χώρα φωτογραφίζοντας  αδιάκοπα  στον ελεύθερο χρόνο όταν της επέτρεπαν τα χειρουργεία. Οι σεισμοί της Ιερισσού το 1932,  το Αλβανικό μέτωπο 1940-41, ο ενθουσιασμός για την απελευθέρωση της Αθήνας στις 18/10/44 αλλά και κάθε δραστηριότητα του Ερυθρού Σταυρού σε άγνωστα -μέχρι τότε- νησιά της Ελλάδας, αποτελούν σημαντικές ενότητες του έργου της.  
Η Χρουσάκη υπηρέτησε με τον ίδιο ζήλο και δυναμισμό το ανθρωπιστικό της έργο όσο και τη φωτογραφία. Ευαίσθητη, γενναιόφρων, με σπάνια συμπόνια για τους ανθρώπους αλλά μοναχική και εσωστρεφής, ίσως λόγω μιας «δια βίου ερωτικής απόρριψης» σύμφωνα με τον ανιψιό της 'Ιωνα Βορρέ. 
Το 1971 παρέδωσε το αρχείο της που αποτελείτο από 15.000 πλάκες αρνητικών και 35 λευκώματα στην Εθνική Πινακοθήκη. Το έργο της, χωρίς  να έχει ιδιαίτερα πρωτοποριακό χαρακτήρα καταφέρνει και ξεπερνά τους περιορισμούς που χαρακτηρίζουν τη φωτογραφική αισθητική εκείνης της εποχής. Όσον αφορά τις απεικονίσεις ανθρώπων της υπαίθρου, οι φωτογραφίες της από καλλιτεχνική άποψη είναι σαφώς ανώτερες από τις αφύσικες ή μελλοδραματικά στημένες εικόνες της Έλλης Σαραϊδάρη (Nelly΄s). Ανέπτυξε μια λιτότερη και δυναμικότερη αντιμετώπιση του τοπίου που κάποιες φορές άγγιζε τα όρια της αφαίρεσης.
Ανήκε στην ίδια γενιά με τη Βούλα Παπαϊωάννου, όπως και με τους Σπύρο Μελετζή και Κώστα Μπαλάφα. Στα 40 χρόνια της δραστηριότητάς της (1917-1958) κατάφερε να συνδυάσει την καλλιτεχνική φωτογραφία με τη φωτογραφική μαρτυρία, καταθέτοντας πολύτιμες και αφτιασίδωτες εικόνες της Ελλάδας μιάς ξεχασμένης πλέον εποχής.
Η δουλειά της έγινε γνωστή μόλις το 2000.

Στα μέσα της δεκαετίας του ΄50 η Μαρία Χρουσάκη ευρισκόμενη σε αποστολή του Ερυθρού Σταυρού στην Καβάλα, φωτογράφισε  την πόλη αλλά  και τη Θάσο. 
Κάποιες από τις φωτογραφίες της από το αρχείο της στην Εθνική Πινακοθήκη.
1. Η αποστολή του Ε.Ε.Σ. επί του Σάμος.
2,3. Ο τάφος της μητρός του Μωχάμετ 'Αλη.
4. Μακρύαμμος.